Ăn uống theo cảm xúc là một hành vi mà nhiều người trong chúng ta đôi khi mắc phải. Khi cảm thấy căng thẳng, buồn bã, hoặc thậm chí là vui vẻ, việc tìm đến thức ăn như một phương tiện để xoa dịu cảm xúc có thể trở thành một thói quen khó bỏ. Mặc dù hành động này có thể mang lại cảm giác thoải mái tạm thời, nhưng về lâu dài, ăn uống theo cảm xúc có thể gây ra những vấn đề sức khỏe tâm lý và thể chất nghiêm trọng.
Ăn uống theo cảm xúc là gì?
Ăn uống theo cảm xúc xảy ra khi bạn ăn không phải vì cơ thể đang đói mà vì bạn muốn giảm bớt cảm giác căng thẳng, buồn bã, cô đơn hoặc thậm chí là để ăn mừng một niềm vui nào đó. Nhiều người tìm đến thức ăn như một cách để giải tỏa tâm trạng, dù họ không thực sự có nhu cầu ăn uống. Cảm giác thỏa mãn từ việc ăn uống tạm thời có thể làm bạn cảm thấy tốt hơn, nhưng thực tế, ăn uống như vậy không giải quyết được vấn đề gốc rễ của cảm xúc.
Nguyên nhân của ăn uống theo cảm xúc
Có rất nhiều nguyên nhân khiến một người có xu hướng ăn uống theo cảm xúc. Một số nguyên nhân phổ biến có thể kể đến như:
- Căng thẳng công việc: Áp lực từ công việc, dự án deadline, hay những mối quan hệ căng thẳng có thể làm bạn tìm đến thức ăn để xoa dịu.
- Vấn đề tài chính: Những lo lắng về tiền bạc cũng là một yếu tố kích thích cảm giác thèm ăn khi cảm xúc trở nên tiêu cực.
- Vấn đề sức khỏe: Các vấn đề liên quan đến sức khỏe cũng có thể khiến bạn ăn uống theo cảm xúc, đặc biệt là khi bạn cảm thấy bất lực hoặc lo lắng về tình trạng bệnh tật của mình.
- Khó khăn trong các mối quan hệ: Sự mâu thuẫn hoặc cảm giác cô đơn trong các mối quan hệ có thể là động lực để bạn tìm đến thức ăn như một phương tiện xoa dịu cảm xúc.
Thêm vào đó, những người có lịch sử ăn kiêng nghiêm ngặt hoặc đã thực hiện nhiều chế độ ăn uống giảm cân cũng có xu hướng dễ bị ăn uống theo cảm xúc hơn.
Ăn uống theo cảm xúc khác với cảm giác đói thực sự như thế nào?
Việc phân biệt giữa cảm giác đói thực sự và cơn thèm ăn do cảm xúc có thể rất khó khăn. Dưới đây là một số điểm khác biệt giữa cảm giác đói thực sự và cảm giác thèm ăn do cảm xúc:
| Cảm giác đói thực sự | Cảm giác thèm ăn do cảm xúc |
| Đói từ từ và diễn ra dần dần | Đến rất nhanh và đột ngột |
| Khi cảm thấy no, bạn có xu hướng dừng lại | Bạn vẫn muốn ăn dù đã cảm thấy no |
| Liên quan đến khoảng thời gian bạn chưa ăn | Do cảm giác cần được an ủi hoặc giải tỏa |
| Có thể chỉ muốn ăn những món ăn lành mạnh và bổ dưỡng | Thường tìm đến những món ăn ngọt, nhiều chất béo hoặc không lành mạnh |
Lý do: Khi bạn đói thực sự, cơ thể sẽ cần dinh dưỡng để duy trì năng lượng. Trong khi đó, cảm giác thèm ăn do cảm xúc chủ yếu là kết quả của sự kích thích tâm lý, như muốn ăn để làm dịu đi những cảm xúc tiêu cực.
Cách dừng ăn uống theo cảm xúc
Nếu bạn nhận thấy mình thường xuyên ăn uống theo cảm xúc, việc thay đổi thói quen này sẽ không dễ dàng, nhưng hoàn toàn có thể thực hiện được. Dưới đây là một số cách giúp bạn kiểm soát tình trạng ăn uống theo cảm xúc:
1. Ghi Chép Cảm Xúc (Emotion Diary)
Một trong những cách hiệu quả để hiểu rõ hành vi của mình là bắt đầu ghi chép lại những lúc bạn ăn mà không phải vì đói thực sự. Viết ra những gì đang xảy ra trong thời điểm đó, cảm xúc của bạn là gì, và những gì bạn làm sau khi có cơn thèm ăn. Điều này sẽ giúp bạn nhận ra mối liên hệ giữa cảm xúc và thói quen ăn uống của mình.
2. Tìm Cách Khác Để Xử Lý Cảm Xúc
Khi bạn nhận ra rằng cảm giác căng thẳng, buồn bã hoặc chán nản là nguyên nhân khiến bạn tìm đến thức ăn, hãy thử những phương pháp khác để giảm bớt cảm xúc như:
- Tập thể dục: Các hoạt động thể chất giúp giảm mức độ căng thẳng và thúc đẩy sự sản xuất endorphin, khiến bạn cảm thấy vui vẻ và thoải mái hơn.
- Thiền và yoga: Đây là các phương pháp giúp bạn giảm căng thẳng và cải thiện khả năng kiểm soát cảm xúc. Yoga đặc biệt hữu ích trong việc làm dịu tâm trạng và nâng cao cảm giác hạnh phúc.
- Gọi điện cho bạn bè hoặc gia đình: Chia sẻ cảm xúc với người thân có thể giúp bạn cảm thấy được hỗ trợ và giảm bớt cảm giác cô đơn.
3. Chú Ý Đến Cảm Giác Đói Thực Sự
Hãy thử nhận diện cảm giác đói thực sự và sự thèm ăn do cảm xúc. Bạn có thể thực hiện một bài tập đơn giản là đánh giá mức độ đói của mình trên thang điểm từ 1 đến 10. Khi bạn cảm thấy đói, kiểm tra mức độ đó và xem liệu nó có phải là cơn thèm ăn xuất phát từ cảm xúc hay không.
4. Lập Kế Hoạch Bữa Ăn Hàng Ngày
Một trong những cách hiệu quả để kiểm soát cảm giác thèm ăn là lên kế hoạch ăn uống rõ ràng. Cố gắng duy trì thói quen ăn uống đúng giờ và ăn đủ lượng calo cần thiết mỗi ngày để tránh cảm giác đói không kiểm soát. Điều này sẽ giúp bạn hạn chế việc ăn uống vì cảm xúc.
5. Thực Hành Ăn Uống Chánh Niệm (Mindful Eating)
Ăn uống chánh niệm là một phương pháp giúp bạn tập trung vào từng miếng thức ăn và cảm nhận sự thỏa mãn thực sự khi ăn. Bằng cách này, bạn sẽ học cách ăn từ từ và để ý đến sự thay đổi của cảm giác đói và no, qua đó giúp kiểm soát hành vi ăn uống.
Khi nào nên tìm sự giúp đỡ?
Đôi khi, việc tự thay đổi thói quen ăn uống có thể khó khăn, và bạn cần sự hỗ trợ từ chuyên gia. Nếu bạn cảm thấy mình không thể kiểm soát được tình trạng ăn uống theo cảm xúc hoặc cảm thấy bị ám ảnh bởi thức ăn, hãy tìm đến các chuyên gia như bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn và hỗ trợ. Một trong những phương pháp điều trị hiệu quả là cognitive behavioral therapy (CBT), giúp bạn thay đổi các thói quen tiêu cực và tìm cách đối phó với cảm xúc mà không cần phải dùng đến thức ăn.
Ăn uống theo cảm xúc là một vấn đề phổ biến nhưng có thể được quản lý nếu bạn nhận diện và thực hiện các chiến lược phù hợp. Hãy bắt đầu từ việc hiểu rõ nguyên nhân và hành vi của mình, sau đó thử các phương pháp thay thế như tập thể dục, thiền, hoặc ăn uống chánh niệm để kiểm soát cơn thèm ăn. Và quan trọng nhất, nếu bạn cảm thấy khó khăn, đừng ngần ngại tìm sự giúp đỡ từ các chuyên gia. Bạn hoàn toàn có thể xây dựng một mối quan hệ lành mạnh với thực phẩm và cảm xúc của mình.
Tham khảo thêm bài viết: 7 nơi giúp bạn tìm kiếm hỗ trợ trong hành trình giảm cân
